Kείμενο Απόφασης – Εξωτερικοί Συνεργάτες – Ψηφιακά αρχεία ήχου – Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα – Φωτογραφικό Υλικό – Πρόγραμμα Ημερίδας – Αφίσα Ημερίδας – Ανακοίνωση σε Διεθνές Συνέδριο
Ρετσέτες: Θεραπευτικές Συνταγές της Ζακύνθου*
*Η δράση υλοποιείται με την παροχή αιγίδας και οικονομικής επιχορήγησης του Υπουργείου Πολιτισμού
Περιγραφή της Δράσης:
Η δράση «Ρετσέτες: Θεραπευτικές Συνταγές της Ζακύνθου» υλοποιήθηκε με την παροχή αιγίδας και οικονομικής επιχορήγησης του Υπουργείου Πολιτισμού στα Πλαίσια της Πρόσκλησης σε δράσεις διαφύλαξης και ανάδειξης άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (υπ’ αριθ. 357945/13-8-2024 απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη). Αποτελεί διεπιστημονική προσπάθεια βασισμένη στις αρχές των Δημόσιων Ανθρωπιστικών Επιστημών (Public Humanities) και με κύριο στόχο τη διατήρηση πτυχών άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς επικεντρωμένων σε ζητήματα υγείας και ευζωίας μέσω συλλογικών πρακτικών ίασης.
Οι θεραπευτικές συνταγές (δηλ. οι «ρετσέτες») προέκυψαν μέσα από προφορικές μαρτυρίες και αναμνήσεις των αφηγητών/τριών από τις δεκαετίες του 1950 και 1960. Η συλλογή του αρχειακού υλικού πραγματοποιήθηκε μέσω αυθεντικών συνεντεύξεων κατά τη διάρκεια των οποίων οι συνεντευξιαζόμενοι/ες ανέτρεξαν στις ιδιαίτερες γνώσεις και εμπειρίες τους όσον αφορά στις ξεχωριστές φαρμακευτικές πρακτικές της Ζακύνθου και ιδιαίτερα στην ευρεία εφαρμογή τους πριν την έλευση της επιστημονικής εποπτείας ή/και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οι μαρτυρίες παρέχουν πληροφορίες για τον συνδυασμό συστατικών ως προς τη δημιουργία της θεραπευτικής συνταγής, αλλά και καταδεικνύουν την εναρμόνιση της κάθε «ρετσέτας» με πολιτιστικές και ψυχολογικές παραμέτρους ως προς την επίτευξη της ίασης.
Η δράση αντανακλά την ολιστική προσέγγιση στην αντιμετώπιση ασθενειών, εστιάζοντας (χωρίς ωστόσο να περιορίζεται) στα παρακάτω σημεία:
1. τις παραδοσιακές πρακτικές ως προς τη σύνδεση της «ρετσέτας» με τη «θεραπεία του νου»
2. την καθοριστική σημασία της ισορροπίας στην συνύπαρξη των κοινωνικών ομάδων με το φυσικό περιβάλλον
3. την άποψη των παλαιότερων γενεών της Ζακύνθου ότι η βελτίωση, ακόμη και η ανάρρωση από μία σωματική νόσο, συνδύαζε την θεραπευτική μέθοδο με την διατήρηση της ψυχικής ηρεμίας, και
4. την σύνδεση της ιστορικής παράδοσης με την έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης, με εστιακό σημείο την ίαση ως πρακτική αλληλοβοήθειας.
Το αρχειακό υλικό προάγει τον διάλογο ανάμεσα στην παράδοση και την τεχνολογική/επιστημονική ανάπτυξη και αντισταθμίζει σημαντικά το κίνδυνο αποκλεισμού της παραδοσιακής γνώσης από την επιστημονική έρευνα. Συγκεκριμένα, η δράση συμπορεύεται με την σύγχρονη τάση σύμπραξης ανάμεσα στις Επιστήμες Υγείας, τις Τέχνες και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Μέσα από το πρίσμα των Ανθρωπιστικών Ιατρικών Επιστημών (Medical Humanities), στόχος είναι η καταγραφή πρακτικών ίασης και η μελέτη τους σε σύζευξη με τους κλάδους των παραδοσιακών τεχνών, της ιστορίας και του πολιτισμού.
Με τη δράση «Ρετσέτες» επιδιώκουμε την διατήρηση των κοινωνικών δυναμικών, συλλογικών προσδοκιών και πολιτιστικών αξιών σε σχέση με τη θεραπεία, και προσδοκούμε στο αποτέλεσμα της (εν)συναίσθησης και κατανόησης της διαφορετικότητας αναφορικά με τις παραδοσιακές πρακτικές ίασης και ανάλογα με τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής όπου αυτές οι πρακτικές αναπτύχθηκαν.
Η Επιστημονικά Υπεύθυνη και Συντάκτης της Πρότασης,
Δρ. Σοφία Εμμανουηλίδου
Ιόνιο Πανεπιστήμιο,
Τμήμα Περιβάλλοντος,
Εργαστήριο Προληπτικής, Επεμβατικής Συντήρησης & Διαχείρισης Πολιτισμικής Κληρονομιάς